Muhammad Ali Pasha i Egjiptit, Babai i Egjiptit Modern

Muhammad Ali Pasha (1769–1849) është një nga figurat më të rëndësishme të historisë së Egjiptit dhe Lindjes së Mesme. I lindur në Kavallë të Maqedonisë osmane (sot Greqi), me origjinë shqiptare, ai u bë themeluesi i shtetit modern egjiptian dhe një nga reformatorët më të mëdhenj të shekullit XIX.

Origjina dhe Rruga drejt Pushtetit

Muhammad Ali lindi më 1769 në një familje shqiptare në Kavallë. Fillimisht shërbeu në ushtrinë osmane dhe u dërgua në Egjipt si pjesë e forcave që luftuan kundër trupave franceze të Napoleon Bonapartit. Pas tërheqjes së francezëve dhe përplasjeve të brendshme, ai u ngrit në pushtet dhe më 1805 u shpall guvernator (vali) i Egjiptit nga sulltani osman.

Pushteti Absolut dhe Reforma Madhore

Muhammad Ali nuk e trajtoi Egjiptin si një provincë osmane, por si mbretërinë e tij personale. Ai ndërmori reforma të thella në shumë fusha:

Reforma Ushtarake

Krijoi një ushtri të fuqishme me trajnim dhe disiplinë sipas modelit evropian.
Hapi shkolla ushtarake dhe rekrutoi masivisht nga popullsia vendase.

Reforma Ekonomike

Nacionaizoi tokat bujqësore dhe kontrolloi prodhimin e pambukut.
Zhvilloi industri shtetërore: tekstile, armë, sheqer, etj.
Rriti të ardhurat e shtetit në mënyrë drastike.

Reforma Arsimore dhe Kulturore

Dërgoi studentë në Evropë për të mësuar shkenca dhe teknologji.
Hapi shkolla moderne dhe spitale.
Themeloj shtypshkronjën e parë në Egjipt dhe përktheu vepra shkencore nga frëngjishtja.

Fushatat Ushtarake dhe Zgjerimi Territorial

Pushtimi i Sudanit (1820–1824)

Muhammad Ali dërgoi ushtrinë për të pushtuar Sudanin, duke e shndërruar atë në një burim të rëndësishëm të skllevërve dhe burimeve natyrore për Egjiptin.

Ndërhyrja në Greqi

Në mbështetje të Perandorisë Osmane kundër Revolucionit Grek, ai dërgoi trupa egjiptiane, por u tërhoq pas ndërhyrjes së flotës britanike, franceze dhe ruse në betejën e Navarinës.

Pushtimi i Sirisë dhe Anadollit

Nga viti 1831 deri më 1840, ai pushtoi Sirinë dhe kërcënoi zemrën e Perandorisë Osmane. Përballë presionit të fuqive evropiane, u detyrua të tërhiqej, por mbajti Egjiptin si pronë trashëgimore për familjen e tij.

Trashëgimia dhe Fundi i Jetës

Muhammad Ali vdiq më 1849, duke lënë pas një Egjipt të transformuar. Ai është themeluesi i dinastisë që do të qeveriste Egjiptin deri në revolucionin e vitit 1952. Reformat e tij hodhën bazat për modernizimin e vendit dhe ndikuan thellë në strukturën politike, ekonomike dhe sociale të Egjiptit.

Vende që Mbajnë Emrin e Tij

Xhamia e Muhammad Aliut në Citadelën e Kajros – një nga monumentet më të famshme të qytetit.
Rrugë, shkolla dhe institucione në Egjipt mbajnë emrin e tij.
Shtëpia e tij në Kavallë, Greqi, është kthyer në muze.

Përfundim

Muhammad Ali Pasha nuk ishte thjesht një guvernator osman, por një burrë shteti vizionar që e pa Egjiptin si një komb që duhej ndërtuar nga e para. Me prejardhje shqiptare, por me ndikim botëror, ai mbetet një figurë historike komplekse dhe e rëndësishme, jo vetëm për historinë e Egjiptit, por për të gjithë Lindjen e Mesme.